Les 5 De Bataafse stamvader


Download een PDF-bestand van deze les


 

Introductie

Aan u, bezorgen de Goden
een lege plek ter vrije beschikking,
die Maas, en Rijn en Oceaan
met hun wilde golven omsluiten.
Daar wacht uw nageslacht
een machtige staat.
Daar zult gij een bekwaam volk stichten,
om in alle eeuwen voort te bestaan.
Bataven zal eerst hun naam zijn,
later Hollanders, die in vrede en in oorlog,
in alles zullen uitstijgen boven hun buurlanden.

Deze regels komen uit het vijfde van een toneelstuk uit 1617, dat is geschreven door P.C. : Baeto, of Oorsprong der Hollanderen. Hij vertelde daarin het verhaal over Baeto: volgens de een moedige prins uit (nu: Hessen, in Duitsland), die vanuit zijn land naar het eiland van de Bataven trok. Hij was de stichter en eerste leider van het volk dat ‘Batavieren’ werd genoemd en dat tegenwoordig ‘Hollanders’ heet. Of, zoals het schreef in zijn toneelstuk: ‘Baetauwers eerst zal zijn hun naam, Hollanders na’.
 
zal het onderwerp van zijn toneelstuk zorgvuldig hebben uitgekozen. Het was in 1617 nauwelijks dertig jaar geleden dat de was uitgeroepen. Als je nog niet zo lang bestaat, weet je zelf nog niet zo goed wie je bent. Anderen kennen jou ook nog niet. Een aartsvader als Baeto was nét wat de nodig had. Want als je allemaal dezelfde voorouder hebt, ben je niet meer een groep mensen die toevallig sinds een aantal jaren bij elkaar hoort omdat ‘men’ heeft besloten dat je samen een bent. Integendeel: je komt dan allemaal van dezelfde stamboom. Je wordt als het ware één familie, met een eigen familieverhaal en een gemeenschappelijke identiteit. Dat is belangrijk om een gevoel van verbondenheid te versterken, maar ook om als volk een zelfstandige plaats in te kunnen nemen naast volken in het buitenland.
 
Baeto had dus een belangrijke taak te vervullen: hij werd de gemeenschappelijke betovergrootvader van de . En wat voor één! Baeto was vrijheidslievend, moedig, respectvol en deugdzaam. Dat deze heldhaftige prins in werkelijkheid nooit had bestaan en alleen in verhalen leefde, wisten en de Hollanders al wel. Maar dat was geen probleem. Integendeel: het goed hervertellen van oude en klassieke verhalen was in de zeventiende eeuw een bewijs van literair vakmanschap. Baeto was een vaderlandslievend literair hoogstandje met klassieke allure waar de trots op kon zijn.
 
We zullen in deze les zien dat nog een doel nastreefde met zijn toneelstuk: hij wilde bemiddelen in de binnenlandse conflicten in die tijd. Die poging mislukte, omdat de politieke situatie waarnaar hij verwijst was veranderd, nog voordat het stuk op de planken was gebracht. Dat zal er de oorzaak van zijn geweest dat het – hoewel voltooid in 1617 – pas in 1626 voor het eerst werd opgevoerd.
 
We gaan in deze les het laatste van Baeto lezen en bespreken. De zeventiende-eeuwse taal waarin het stuk werd geschreven is voor ons weliswaar herkenbaar, maar er staan toch ook veel woorden in die we niet meer gebruiken, of waarvan de betekenis toen net iets anders was dan die van nu. Ook de zinsbouw wijkt af van wat wij gewend zijn. Daarom hebben we een vertaling in modern Nederlands naast de oorspronkelijke tekst gezet. Zo kun je zien hoe het in de zeventiende eeuw heeft geschreven, en daarnaast een beter leesbare tekst gebruiken.

Een onderdeel van een toneelstuk, wordt tegenwoordig ook wel ‘akte’ genoemd. Een toneelstuk bestaat uit meerdere bedrijven, meestal gaat het om vijf bedrijven.
(1581-1647) Pieter Corneliszn. Hooft was een Nederlandse geschiedkundige, dichter en toneelschrijver. Hooft kan gezien worden als de grondlegger voor de serieuze Nederlandse literatuur.
Een verhaal over bovennatuurlijke personen en gebeurtenissen dat als ‘waar’ wordt aangenomen en door het volk wordt doorverteld.
Nu: Hessen. Deelstaat (deelstaten vormen samen een land) in het midden van Duitsland.
(1581-1647) Pieter Corneliszn. Hooft was een Nederlandse geschiedkundige, dichter en toneelschrijver. Hooft kan gezien worden als de grondlegger voor de serieuze Nederlandse literatuur.
(1581-1647) Pieter Corneliszn. Hooft was een Nederlandse geschiedkundige, dichter en toneelschrijver. Hooft kan gezien worden als de grondlegger voor de serieuze Nederlandse literatuur.
De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, ook wel ‘De Verenigde Provinciën’ genoemd, was de naam van de republiek die tijdens de Tachtigjarige Oorlog met Spanje in 1588 ontstond. De republiek bestond uit het gebied wat nu ongeveer Nederland is.
Een republiek is een staatsvorm waarbij er geen regering door erfopvolging bestaat. De macht ligt in deze staatsvorm bij één of meer personen, die de macht van het volk (democratie), het parlement of via een staatsgreep in handen gekregen hebben.
Een republiek is een staatsvorm waarbij er geen regering door erfopvolging bestaat. De macht ligt in deze staatsvorm bij één of meer personen, die de macht van het volk (democratie), het parlement of via een staatsgreep in handen gekregen hebben.
Een republiek is een staatsvorm waarbij er geen regering door erfopvolging bestaat. De macht ligt in deze staatsvorm bij één of meer personen, die de macht van het volk (democratie), het parlement of via een staatsgreep in handen gekregen hebben.
(1581-1647) Pieter Corneliszn. Hooft was een Nederlandse geschiedkundige, dichter en toneelschrijver. Hooft kan gezien worden als de grondlegger voor de serieuze Nederlandse literatuur.
Een verhaal over bovennatuurlijke personen en gebeurtenissen dat als ‘waar’ wordt aangenomen en door het volk wordt doorverteld.
Een republiek is een staatsvorm waarbij er geen regering door erfopvolging bestaat. De macht ligt in deze staatsvorm bij één of meer personen, die de macht van het volk (democratie), het parlement of via een staatsgreep in handen gekregen hebben.
(1581-1647) Pieter Corneliszn. Hooft was een Nederlandse geschiedkundige, dichter en toneelschrijver. Hooft kan gezien worden als de grondlegger voor de serieuze Nederlandse literatuur.
Een onderdeel van een toneelstuk, wordt tegenwoordig ook wel ‘akte’ genoemd. Een toneelstuk bestaat uit meerdere bedrijven, meestal gaat het om vijf bedrijven.
(1581-1647) Pieter Corneliszn. Hooft was een Nederlandse geschiedkundige, dichter en toneelschrijver. Hooft kan gezien worden als de grondlegger voor de serieuze Nederlandse literatuur.