Les 3 Natuurkinderen in Batavenland

Rassenleer in de negentiende eeuw (2)

Menselijke volken en rassen werden hiërarchisch ingedeeld – hoe ‘hoger’ een volk werd gekwalificeerd, hoe minder dicht het bij de dieren stond. We hebben al geleerd dat men daarbij keek naar omgeving, uiterlijk en karakter.
 
Er was ook een ander indelingscriterium. Men keek in hoeverre volken zich van elkaar onderscheidden door de mate waarin ze zich konden ontwikkelen. De kans dat ze zich konden ontwikkelen was groter naarmate de voedingsbodem voor beschaving beter was.
 
Vanuit de christelijke optiek was het heel belangrijk of volken wel of niet te bekeren waren, of ze ‘vatbaar’ waren voor kerstening. Hoe open stonden ze voor lessen over het evangelie, voor de boodschappen van zendelingen en missionarissen? In hoeverre was het hun mogelijk om te geloven in de onsterflijke ziel? Bij volken die zich al op de een of andere manier hadden verbonden met een godsdienst en met godsdienstige , was er meer kans van slagen voor de zendelingen en de missionarissen die hen wilden bekeren. Hoe opener, hoe hoger op de lijst.

Veel van de verworvenheden die worden genoemd, zijn belangrijk geworden voor het gezicht van Nederland. Volgens de negentiende-eeuwse schrijvers zijn de ‘eerste Nederlanders’ daarmee begonnen, via woningen op palen en het goed kunnen zwemmen. De Batavieren leerden ons bovendien het maken van bedijking en het graven van kanalen. Dit hadden zij van de geleerd, net als ‘het aanleggen van wegen en dijken’, ‘het graven van grachten en kanalen’ en ‘de afwatering der rivieren’ – zo staat het in Odo. De negentiende-eeuwse schrijvers noemen niet voor niets juist deze bekwaamheden. Ook al in hún tijd waren waterwerken belangrijk voor het gezicht van Nederland. Er stonden in het Nederlandse landschap honderden molens die het overtollige water afvoerden, de polders in Noord-Holland waren al ruim tweehonderd jaar een feit.
 
In de eenentwintigste eeuw worden Nederland en waterbeheersing vaak nog steeds in een adem genoemd. Nederlandse waterwerken zoals de Afsluitdijk, de Deltawerken en de IJsselmeerpolders zijn wereldwijd bekend. Nederlandse kennis wordt over de hele wereld ingezet bij het aanleggen van dijken – bijvoorbeeld in Jakarta, en na de ramp in 2005 met de orkaan Katrina in New Orleans. De specialiteit van onze toekomstige koning is zelfs het watermanagement. De kinderboekenschrijvers uit de negentiende eeuw hebben een verklaring hiervoor: het temmen van water zit in de Nederlandse genen. Dat begon immers al bij hun ‘voorouders’, de Batavieren.

Vaste handelingen die iets symboliseren. Rituelen worden vaak uitgevoerd volgens bepaalde voorschriften en op bepaalde momenten of omstandigheden herhaald.
De Romeinen waren heersers in onze streken van 200 voor Chr. tot 400 na Chr. (zie ook les 3: Romeinse beschaving)