Er was vrijwel voortdurend onenigheid tussen twee partijen in de samenleving over de vraag wie de meeste macht zou moeten hebben. De , meestal aristocraten, wilden de van de staten voorop stellen. De – ook wel genoemd – kenden de macht vooral toe aan de . Twee keer was er een periode zónder : van 1650-1672 en van 1702-1747. Na zo’n periode was er dan toch weer de roep om een goede legerleider. was de eerste, toen hij in mei 1747 was benoemd, die was over álle provincies.
De ontstond in de zeventiende eeuw, een tijd die nu wordt aangeduid als de . Zij was rijk, met name door de handel. In de achttiende eeuw was de goede handelspositie van Nederland niet langer vanzelfsprekend. Tussen 1648 (het einde van de ) en 1781 was de zeven keer in een nieuwe oorlog verwikkeld geraakt. Door de laatste oorlog, de Vierde Engelse oorlog die in 1780 was uitgebroken, was de Nederlandse handel totaal ontwricht. De economische situatie verslechterde bovendien doordat de rijke niet meer investeerden, maar gingen rentenieren. De bestuurlijke banen werden vergeven via vriendjespolitiek, de bestuurders beschouwden hun ambt als privébezit. Ze waren zelfingenomen en vaak corrupt. Vanuit de burgerij ontstond er toen een verzetsbeweging die de oude rechten van de regerende klasse aanvocht.
Les 2 De ideale Bataafse staat
Patriotten
Het woord betekent: ‘iemand die zijn vaderland bemint en het met toewijding dient. Patriots of patriottisch is ‘vaderlandslievend’. Het zijn afgeleiden van het woord ‘patria’, vaderland. De veroordeelde raadspensionaris sprak, toen hij op het schavot stond: “Ik heb oprecht en vroom gehandeld, als een goed patriot.” In de achttiende eeuw noemden de mensen die streden voor burgerrechten en tegen het erfelijk stadhouderschap en de regentenoligarchie, zichzelf . Maar ook hun tegenstanders, de , vonden dat zij goede waren. Zij hielden immers ook van hun vaderland, zelfs veel meer dan de ‘kezen’, zoals ze de andere partij spottend noemden! Dat de orangistische Van Goens, een hoogleraar uit Utrecht, het nieuwe tijdschrift dat hij in 1781-1782 oprichtte de naam De Ouderwetschen Patriot gaf, is in dit opzicht veelzeggend. Hij was niet de enige die de prinsgezinde partij ‘patriots’ noemde. Toch zijn het de republikeinen die in de geschiedenis- en woordenboeken terechtkwamen als ‘de patriotten’.
Zie staatsgezinden. (zie ook les 2: terzijde ‘Patriotten’)
(1547-1619) Johan van Oldenbarnevelt was raadspensionaris van de Staten-Generaal tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Hij werkte lange tijd samen met Maurits van Oranje (de zoon van Willem van Oranje) maar werd het slachtoffer van een politiek proces dat werd gevoerd door Maurits. Hij werd opgepakt voor landverraad en geëxecuteerd: hij werd onthoofd op het Binnenhof in Den Haag.
Zie staatsgezinden. (zie ook les 2: terzijde ‘Patriotten’)
Zie prinsgezinden.
Zie staatsgezinden. (zie ook les 2: terzijde ‘Patriotten’)
Worden ook wel aristocraten genoemd. Deel van het volk dat een grotere macht voor de regenten en kleinere macht voor de stadhouder wenste.
Soevereiniteit is het hoogste gezag op politiek gebied. De opperste macht
Worden ook orangisten of Oranjegezinden genoemd. Deel van het volk dat sympathiseerde met het Huis van Oranje en een lid van dit huis als stadhouder wenste.
Zie prinsgezinden.
Plaatsvervanger van de koning die de heerschappij namens hem uitvoert. De stadhouder is een gemachtigde vorst. Later werd de stadhouder de bestuurder van één of meerdere Nederlandse gewesten.
Plaatsvervanger van de koning die de heerschappij namens hem uitvoert. De stadhouder is een gemachtigde vorst. Later werd de stadhouder de bestuurder van één of meerdere Nederlandse gewesten.
(1711-1751) Willem Karel Hendrik Friso, ofwel Willem IV, was prins van Oranje. Hij werd in mei 1747 tot stadhouder benoemd, de eerste stadhouder over álle provincies.
Plaatsvervanger van de koning die de heerschappij namens hem uitvoert. De stadhouder is een gemachtigde vorst. Later werd de stadhouder de bestuurder van één of meerdere Nederlandse gewesten.
Een republiek is een staatsvorm waarbij er geen regering door erfopvolging bestaat. De macht ligt in deze staatsvorm bij één of meer personen, die de macht van het volk (democratie), het parlement of via een staatsgreep in handen gekregen hebben.
In de zeventiende eeuw beleefde Nederland (toen de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden) een Gouden Eeuw, een bloeiperiode waarin de handel, weten¬schap, politieke macht en de kunsten alle zeer succesvol waren.
Ook wel ‘De opstand’ of ‘De Nederlandse opstand’ genoemd. De Tachtigjarige Oorlog was een opstand van de Nederlandse gewesten tegen hun Spaanse landsheer in de periode 1568 tot 1648. Begin zestiende eeuw stond Nederland namelijk onder de bezetting van het Spaans-Habsburgse rijk. Het conflict was ontstaan door religieuze en bestuurlijke zaken en geldzaken.
Een republiek is een staatsvorm waarbij er geen regering door erfopvolging bestaat. De macht ligt in deze staatsvorm bij één of meer personen, die de macht van het volk (democratie), het parlement of via een staatsgreep in handen gekregen hebben.
Bestuurders van de steden van de Republiek. Regenten kwamen voort uit vooraanstaande (koopman)families, ook wel ‘regentenfamilies’ genoemd.