De kwamen óók in ons land wonen, in bijna dezelfde tijd. Zij hadden een beschaving die op een hoog peil stond, met tempels, theaters, paleizen en badhuizen met waterleiding. De Batavieren waren op dat moment nog ‘primitief’ en ‘onbeschaafd’, ze werden beschaafd door de . Toch werden de altijd als ‘vreemden’ afgebeeld, terwijl men de Batavieren als ‘eigen’ beschreef.
had de Batavieren moedige vrijheidsstrijders genoemd. Uit zijn verhalen kwamen daarnaast nog andere positieve ‘Bataafse’ eigenschappen naar voren. Bovendien beschreef hun uiterlijk: ze waren groot en blond, ze hadden blauwe ogen. Dat was voor de zestiende-eeuwse schrijvers waarschijnlijk genoeg aanleiding om juist de Batavieren te adopteren als de Nederlandse oerouders. Zij selecteerden uit ’ beschrijving vooral de eigenschappen, waarvan men vond dat ‘de ideale Nederlanders’ die zouden moeten hebben. Dat ze op deze manier de historische werkelijkheid niet altijd recht deden, was van ondergeschikt belang.
Sindsdien duiken Batavieren steeds weer op in Nederlandse teksten. Daarbij leggen de schrijvers verschillende accenten, maar vrijwel altijd gebruiken ze de Batavieren als spiegel of referentiepunt, als voorbeeld voor de mensen van hun eigen tijd, afstammelingen van de oude Bataven. In tijden, waarin Nederland in oorlog is, of waarin (een deel van) het volk zich onderdrukt voelt, gaat het over Bataafse vrijheid; als nakomelingen van Batavieren móet je die wel, zoals Julius , bevechten. Op andere momenten worden Batavieren als voorbeeld gebruikt voor moed, heldhaftigheid, eerlijkheid, deugdzaamheid. Dan weer zijn ze hét voorbeeld van goede regeerders, of van democraten. Uit de manier waarop ze worden beschreven kun je opmaken welke eigenschap door de schrijver het meest wordt gewaardeerd – of eigenlijk, het meest wordt aanbevolen aan zijn lezers. Want oude teksten werden vrijwel nooit geschreven om alleen maar voor je plezier te lezen, gewoon, omdat ze spannend, ontspannend of interessant zijn. Lezen voor de lol ontstaat pas in de loop van de twintigste eeuw.
Wie of wat Batavieren precies waren, wordt dus voor een groot deel bepaald door de schrijvers die over hen schreven. En die schrijvers waren weer vertegenwoordigers van het gedachtegoed van de tijd waarin zij leefden. Door de teksten te lezen kunnen wij dus iets te weten komen over de mentaliteit, de cultuur en de idealen van de tijd waarin ze zijn opgeschreven.
Als Batavieren voorouders waren om na te volgen, kunnen wij uit ‘Batavierenteksten’ afleiden hoe men in de tijd van die tekst vond dat je als afstammeling ‘goede Nederlander’ moest zijn – moedig, strijdbaar, eerlijk of goed regerend. Op deze manier vertelt iedere schrijver zijn eigen verhaal van de geschiedenis. Je zou daarom kunnen zeggen dat schrijvers met hun teksten geschiedenis construeren. Met de keuzes die schrijvers maken en de accenten die ze leggen zetten ze de historische werkelijkheid naar hun hand.
Je kunt je bij iedere oude tekst uit deze lessenserie afvragen, wat de verschillen en overeenkomsten zijn tussen de ideeën over Nederlanderschap toen en nu. Zo kun je ook uit hedendaagse – politieke – teksten en afbeeldingen afleiden welk beeld de schrijver heeft bij een ‘goede Nederlander’.