Oorspronkelijk waren de Batavieren gelijkwaardige bondgenoten van de . Ze vochten in Engeland en Italië zij aan zij met elkaar. Ze functioneerden zelfs als lijfwacht van belangrijke Romeinse officieren. Maar die situatie veranderde. vertelt hoe ze steeds vaker werden uitgebuit. Oude mannen werden geronseld voor het leger en konden tegen losgeld terug worden gekocht. Jonge jongens werden door de Romeinen misbruikt. Julius , een Bataaf van aanzien, werd ten onrechte van verraad beschuldigd. Zijn broer werd omgebracht, zelf ontkwam hij. De onvrede groeide. De oproep van Julius aan het Bataafse volk om in opstand te komen, in het jaar 69 na Christus, viel dan ook in goede aarde. doet hiervan verslag:
Civilis roept de stamleiders en felsten van het volk bijeen in een heilig woud, zogenaamd voor een feestmaal. Zodra hij ziet dat ze door nacht en vreugde verhit zijn, begint hij over roem en glorie van hun volk, somt alle onrecht en afpersingen en andere slavernij-ellende op. Dit is toch geen bondgenootschap meer zoals vroeger? Behandeld als slaven! Wanneer komt er eens een bevoegde gouverneur, hoe bezwaarlijk en arrogant zijn gevolg ook is? Nee, ze worden overgelaten aan prefecten en centurio’s, en als die door buit en bloed verzadigd zijn worden ze afgelost. Dan zoekt men weer nieuwe zakken om leeg te schudden, en allerhande excuses voor plundering. Nu staat er een lichting voor de deur die kinderen van ouders scheidt, broers van broers, misschien wel voorgoed. Maar nog nooit heeft Rome er zo beroerd voor gestaan! En in het winterkamp heb je louter buit en oude mannen. Ze hoeven de ogen maar op te slaan zonder schrik voor legioenen die er alleen in naam waren. Zelf hebben ze toch sterk voetvolk en ruiters? En de Germanen, hun bloedverwanten? En de Gallische provincies, die precies hetzelfde willen? Ja, zo’n oorlog komt zelfs Rome niet slecht uit. Wordt het geen onverdeeld succes, dan was het ‘allemaal voor Vespasianus’. En bij zege komt er geen verantwoording.
Uit: Tacitus, Historiën IV, 14. Vertaling Vincent Hunink, (2010).
De opstand heeft kans van slagen, ook dat wordt in dit fragment aangeduid, omdat er op dat moment in het verdeeldheid heerst over de opvolging van de gestorven . De aandacht van de is dáárop gericht. Onder andere ten gevolge daarvan staan de Batavieren onder het gezag van onkundige oversten, in plaats van onder een ‘bevoegd gouverneur’. Deze ‘prefecten en centurio’s’ buiten hen uit, en Rome laat dat – door de strijd om de troonopvolging – gebeuren. speelt handig in op deze situatie. Dat blijkt onder andere uit het eind van zijn toespraak waarin hij zegt dat, mocht de opstand geen succes worden, ze kunnen doen alsof ze voor één van de twee kandidaten, , aan het vechten waren.
Opdracht 7
Deze vragen gaan over de bovenstaande tekst van Tacitus.
a. Wat bedoelt Civilis met de laatste zin ‘bij zege komt er geen verantwoording’?
b. Welke argumenten geeft Civilis voor een opstand?
c. Civilis’ oproep wordt gedaan midden in de nacht, in een heilig woud. Waarom zou hij voor zo’n tijd en plaats hebben gekozen, denk je?